عنکبوت مقدس یا غیر مقدس

در سه سال اخیر پیرامون داستان قتل زنجیره ای بانوان کارگر جنسی در مشهد تولید شده است. مورد دوم که به نام عنکبوت مقدس در خارج از ایران تولید شد به واسطه برنده شدن خانم امیر ابراهیمی به شهرت بسیاری رسید و با وقوع جنبش اخیر اجتماعی در ایران با شعار زن زندگی آزادی و فعالیت خانم امیر ابراهیمی در راستای اطلاع رسانی (صحیح یا نادرست) به مرکز بسیاری از توجهات تبدیل شد. در دو روز اخیر هر دو فیلم را دیدم و چیزی که در وهله نخست جلب توجه من را کرد برهنگی غیر ضروری و عریانی روابط زناشویی بود که بدیهی است برای فهماندن اینکه یک رابطه جنسی در جریان است، نیاز به این حجم از برهنگی بی مهابا نیست. این نکته من را به یاد مصاحبه بانو فخری خوروش می اندازد که در سالهای پس از مهاجرت به آمریکا در مورد نقش مشابهی در فیلم هالو می گفتند اگر برهنه شدی و در بستر رفتی و اعمال را مرتکب شدی که هنر بازیگری نیست، هنر بازیگری این بود که من بدون برهنه شدن و رقصیدن نقش یک روسپی را جوری بازی کردم که همگان باور کنند. (نقل به مضمون) از آن غیر ضروری تر نمایاندن سینه های برهنه یک زن در سرآغاز فیلم در یک سکانس مرتبط با تعویض لباس است که گویا فقط تبلیغی برای جذب مخاطبی است که جاذبه های جنسی را در فیلم می پسندد. 

مورد بعدی وارد کردن یک شخصیت ساختگی در ماجرایی جنایی-حقوقی است که خود قربانی طمع جنسی پلیس آگاهی مشهد واقع می شود و بی مهابا و با شهامت و یک تنه قاتل را کشف می کند و اعتبار آن را همان پلیس فاسد و معمم قاضی مصادره می کنند. در نسخه ایرانی بدون پرداختن به حواشی نظامی و انتظامی نشان داده می شود که با فرار یکی از قربانیان قاتل به دام می افتد. در مقایسه این دو روایت می توان دید که نسخه ایرانی به وضوح و با تفصیل به بیان دردهای زن های روسپی می پردازد و نسخه خارجی سعی دارد بر فساد و ناکارآمدی سیستم تأکید کند و بویژه اینکه ابایی ندارد ازینکه فیلم را با آرایه های برهنگی بیاراید که قاعدتاً خلاف اعتنا به کرامت انسانی زنانه است. نا گفته نماند که اینکه در کنار اتهام زدن به نیروی انتظامی در مورد تعرض به زن خبرنگاری که وجود خارجی در ماجرا ندارد سلب اعتبار حل پرونده و صدور رأی مرضیه از مراجع مربوطه و انتساب آن به یک فردی که وجود خارجی ندارد و زدن عنوان بر اساس داستان واقعی در ابتدای فیلم آیا مغرضانه بودن آن را اثبات می کند یا خیر، امری است دیگر.

هرچند از بازی قوی و هنرمندانه زهرای سابق و زر فعلی امیرابراهیمی نباید گذشت، با اوصاف فوق و با توجه به اینکه فیلم عنوانی نیمه مسروقه را یدک می کشد که نسبت به فیلم پیشین خود "عنکبوت" که دقیقاً پیرامون همین ماجرا است، تنها واژه ی مقدس به آن افزوده شده است و گویی تأکید بر نشئت گرفتن این رفتار از اعتقادات مقدس مآبانه فرد دارد، به نظر می رسد این اثر متأخر نه تنها رسالتی اجتماعی را بر دوش نمی کشد، و دغدغه ی آلام زنان کارگر جنسی را ندارد، بلکه تنها سعی بر ساخت درامی نیمه اروتیک نیمه جنایی دارد که با اهداف سیاسی طراحی شده است. 

فراتر از همه نکات فوق نکته ی آموزشی فیلم است که سعی می کند آن را به مخاطب طرفدار نظام سیاسی حاکم القاء کند. سعید که تا آخر فیلم از حمایت پشت پرده اقوام ذی نفوذ خود بهره مند بوده است و حتی شلاق پیش از اعدام وی نیز به صورت عامدانه مورد غفلت واقع شده و پس از یادآوری خبرنگار قهرمان داستان نیز به صورت غیر واقعی اجرا می شود، با شهامت و اطلاع از اینکه قرار است حکم اعدام وی صوری اجرا شده و از طریقی فراری داده شود به سمت محل اجرای حکم پیش می رود. اما سیستم که اعدام وی را کم هزینه تر و راحت تر می یابد خلف وعده کرده و حکم وی را بدون چند و چون و حتی بدون طی مراسم رسمی که همه از آن آگاهی دارند اجرا می کند. گویی فیلم قصد دارد که این پیام را به کسانی که امید به دریافت حمایت از نظام حاکم دارند و گمان می کنند اقدامات آنها تائید ضمنی و پشتوانه سیستم را به همراه خواهد داشت برساند که این حمایت تا زمانی که بی هزینه باشد ادامه خواهد داشت و قابل اعتنا نیست.

کوتاه سخن آنکه در حالی که عنکبوت براهنی و ایرج زاد با بازی قوی ساره بیات، محسن تنابنده و شیرین یزدان بخش به علل زیربنایی آسیب اجتماعی فحشا می پردازد و از سوی دیگر تعصبات کور و نقش والدگری معیوب را در خلق موجوداتی مانند سعید با رفتاری لجام گسیخته و فقدان وجدان متعارف را هدف می گیرد و با یک تیر چند نشان را نشانه می رود، گویی عنکبوت مقدس علی عباسی که با بازی قوی زر امیر ابراهیمی همراه است بیشتر اهدافی سیاسی را در جهت زیر سوال بردن نهاد های نظامی، قضایی و سلب اعتماد هواداران دلبسته به نظام سیاسی ایران دنبال می کند و ابایی از استفاده از جاذبه های جنسی برای جلب مخاطب نیز ندارد. اینکه کدام فیلم در رسالت خود موفق تر عمل خواهد کرد را آینده قضاوت خواهد نمود.

۵
از ۵
۱۲ مشارکت کننده